Nagroda Akademii Filmowej

Statuetka Oscara

Nagroda Akademii Filmowej – powszechnie znana jako Oscar (ang. Oscar lub Academy Awards) – doroczna nagroda przyznawana przez Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej (Academy of Motion Picture Arts and Sciences) w dziedzinie filmu. Została ufundowana w 1927 roku.

Nagradzane są wstępnie nominowane filmy, których premiera nastąpiła w roku kalendarzowym poprzedzającym przyznanie nagrody. Uroczystość wręczenia Oscarów odbywa się zwykle wczesną wiosną. Oscary, z wyłączeniem jednej kategorii, przyznawane są przeważnie filmom angielskojęzycznym. Ceremonia rozdania Oscarów od 2002 roku odbywa się w Teatrze Kodaka w Hollywood. Obecnie nagroda ta jest uznawana za najbardziej prestiżową nagrodę filmową, pomimo że dotyczy głównie kinematografii amerykańskiej.

Historia

Nagrody Akademii Filmowej ufundowano w tym samym roku (1927), co samą Akademię, skupiającą amerykańskich filmowców. Pierwsze nagrody zostały zaprezentowane w 1929 roku w Hollywood Roosevelt Hotel przy udziale 250 osób, ówczesna gala trwała zaledwie 15 minut. Początkowo Oscary budziły umiarkowane zainteresowanie, a przedstawiciele mediów opuścili pierwszą galę jeszcze przed jej zakończeniem. Do zwiększenia popularności nagród przyczyniły się media, radio, a następnie telewizja. Podczas pierwszej dekady wyniki były podawane do gazet do publikacji o godzinie 23.00 w noc gali. Przestano stosować tę metodę, gdy Los Angeles Times zapowiedział zwycięzców zanim rozpoczęła się ceremonia. Do tego incydentu doszło w 1940 roku. W rezultacie od tego czasu Akademia stosuje zapieczętowane koperty do wyjawiania nazwisk zwycięzców. Poza kopertami zmieniło się także miejsce gali. Na początku lat 40. z hoteli uroczystość przeniesiono do teatrów. Pierwszym z teatrów, w jakich się odbyła był Grauman's Chinese Theatre, a odbywająca się w nim w 1944 roku ceremonia była pierwszą transmitowaną poza granice Stanów Zjednoczonych. Od 2002 roku nagrody są przyznawane w nowo zbudowanym Teatrze Kodaka. Pierwsze gale wręczenia nagród Akademii miały najczęściej miejsce na przełomie marca i kwietnia. Począwszy od roku 2004 uroczystości odbywają się w ostatnią niedzielę lutego (z wyjątkiem roku 2006). Ogłaszaną z dużym wyprzedzeniem datę ceremonii przekładano w 1938 roku z powodu powodzi, jakie nawiedziły Los Angeles, w 1968 z powodu pogrzebu Martina Luthera Kinga i w 1981 z powodu próby zabójstwo] Ronalda Reagana.

Statuetka

Nagroda jest statuetką przedstawiającą rycerza opierającego się na dwuręcznym mieczu, stojącego na rolce filmu posiadającej pięć szprych, z której każda symbolizuje jedną z grup zawodowych reprezentowanych w Akademii: aktorów, scenarzystów, reżyserów, producentów i techników. Statuetka waży ok. 3,9 kg (8,5 funta) i ma ok. 35 cm (13,5 cala) wysokości. Wykonana jest z tzw. "britannium", czyli stopu cyny (93%), antymonu (5%) i miedzi (2%), pokrytego 24-karatowym złotem. Statuetkę zaprojektował Cedric Gibbons w 1928 r., a jej odlew wykonał rzeźbiarz George Stanley. Statuetki są wykonywane przez jedną z fabryk w Chicago. Oficjalnie nagroda Akademii nazywana jest Academy Award of Merit, jednak od roku 1931 używa się potocznej nazwy Oscar, która została uznana za oficjalną w 1939. Pochodzi ona według jednej z legend od uwagi wygłoszonej w roku 1931 przez Margaret Herrick, bibliotekarkę Akademii, która na widok statuetki stwierdziła, że przypomina jej wuja Oscara Pierce'a. Usłyszeć to miał hollywoodzki dziennikarz Sidney Skolsky, któremu bardzo spodobało się to określenie i zaczął go używać w felietonach. Inna legenda głosi, iż nazwę Oscar statuetce nadała aktorka Bette Davis.

Kategorie

W 1929 roku po raz pierwszy Nagrody Akademii przyznano w 13 kategoriach. Obecnie Oscary są przyznawane w 24 kategoriach (w każdej z nich ogłasza się od 2 do 5 nominacji, oprócz kategorii "Najlepszy film" w której od 2010 roku nominuje się 10 filmów):

Produkcja

• Najlepszy Film – przyznawany od 1929 roku (nagroda dla producenta)
• Najlepszy Reżyser – przyznawany od 1929 roku
• Najlepszy Scenariusz Oryginalny – przyznawany od 1938 roku
• Najlepszy Scenariusz Adaptowany]] – przyznawany od 1929 roku

Aktorskie

• Najlepszy Aktor – przyznawany od 1929 roku
• Najlepsza Aktorka – przyznawany od 1929 roku
• Najlepszy Aktor Drugoplanowy – przyznawany od 1936 roku
• Najlepsza Aktorka Drugoplanowa – przyznawany od 1936 roku

Techniczne

• Najlepsza Scenografia i Dekoracja Wnętrz – przyznawany od 1929 roku
• Najlepsze Zdjęcia – przyznawany od 1929 roku
• Najlepszy Montaż – przyznawany od 1934 roku

Dźwięk i efekty specjalne

• Najlepsze Efekty Specjalne – przyznawane od 1963 roku
• Najlepszy Dźwięk – przyznawany od 1930 roku
• Najlepszy Montaż Dźwięku – przyznawany od 1974 roku

Muzyczne

• Najlepsza Muzyka – przyznawany od 1934 roku
• Najlepsza Piosenka – przyznawany od 1934 roku (nagroda dla twórcy słów i muzyki)

Kostiumy i charakteryzacja

• Najlepsze Kostiumy – przyznawany od 1948 roku
• Najlepsza Charakteryzacja – przyznawany od 1981 roku

Animacje

• Najlepszy Pełnometrażowy Film Animowany – przyznawany od 2001 roku
• Najlepszy Krótkometrażowy Film Animowany – przyznawany od 1932 roku

Dokumentalne

• Najlepszy Pełnometrażowy Film Dokumentalny – przyznawany od 1943 roku
• Najlepszy Krótkometrażowy Film Dokumentalny – przyznawany od 1941 roku,

Pozostałe

• Najlepszy Film Nieanglojęzyczny – przyznawany od 1948
• Najlepszy Krótkometrażowy Film Aktorski – przyznawany od 1932 roku,

Okolicznościowe

• Oscary Honorowe i Specjalne (Honorary Award/Special Award)
• Nagroda im. Irvinga G. Thalberga (Irving G. Thalberg Memorial Award)
• Nagroda za działalność humanitarną im. Jeana Hersholta (Jean Hersholt Humanitarian Award) Recipients
• Nagroda im. Gordona E. Sawyera (Gordon E. Sawyer Award)
• Academy Juvenile Award (Honorary Juvenile Award)

Polscy zdobywcy Oscarów

• Leopold Stokowski − 1941 − najlepsza muzyka − Fantazja
• Bronisław Kaper − 1953 − najlepsza muzyka − Lili
• Zbigniew Rybczyński – 1982 – najlepszy krótkometrażowy film animowany – Tango
• Ewa Braun i Allan Starski – 1993 – najlepsza scenografia – Lista Schindlera
• Janusz Kamiński – 1993 – najlepsze zdjęcia – Lista Schindlera
• Janusz Kamiński – 1998 – najlepsze zdjęcia – Szeregowiec Ryan
• Andrzej Wajda – 2000 – za całokształt twórczości
• Roman Polański – 2002 – najlepszy reżyser – Pianista
• Jan A. P. Kaczmarek − 2005 – najlepsza muzyka − Marzyciel

Polskie filmy nominowane do Oscara w kategorii film nieanglojęzyczny

• Nóż w wodzie - reż. Roman Polański (1963)
• Faraon - reż. Jerzy Kawalerowicz (1966)
• Potop - reż. Jerzy Hoffman (1974)
• Noce i dnie - reż. Jerzy Antczak (1975)
• Ziemia obiecana - reż. Andrzej Wajda (1976)
• Panny z Wilka - reż. Andrzej Wajda (1979)
• Człowiek z żelaza - reż. Andrzej Wajda (1981)
• Katyń - reż. Andrzej Wajda (2007)

Polskie filmy nominowane do Oscara w kategorii film dokumentalny

• Biały Orzeł (The White Eagle) - reż. Eugeniusz Cękalski (1943)

Polskie filmy nominowane do Oscara w kategorii krótkometrażowy film dokumentalny

• 89 mm od Europy - reż. Marcel Łoziński (1993)
• Dzieci z Leningradzkiego (The Children of Leningradsky) - reż. Hanna Polak i Andrzej Celiński (2005)
• Królik po berlińsku - reż. Bartek Konopka, prod. Anna Wydra (2010)

Polskie filmy nominowane do Oscara w kategorii krótkometrażowy film animowany

• Tango - reż. Zbigniew Rybczyński (1980) - zdobył Oscara
• Katedra - reż. Tomasz Bagiński (2002)
• Piotruś i wilk - reż. Suzie Templeton (2007) - zdobył Oscara

Rekordowi zdobywcy Oscarów

Dotychczas trzem filmom udało się zdobyć najwyższą dotąd liczbę jedenastu oscarowych statuetek. Są to:

• Ben-Hur (1959) – reżyseria: William Wyler
• Titanic (1997) – reżyseria: James Cameron
• Władca Pierścieni: Powrót króla (2003) – reżyseria: Peter Jackson

Również trzem filmom udało się zdobyć pięć najważniejszych Oscarów (film, reżyseria, scenariusz, główna rola męska i kobieca):

• Ich noce (1934) – reżyseria: Frank Capra
• Lot nad kukułczym gniazdem (1975) – reżyseria: Miloš Forman
• Milczenie owiec (1991) – reżyseria: Jonathan Demme

Najwięcej, bo 14 nominacji, do nagrody otrzymały filmy:

• Titanic (1997) - 11 Oscarów
• Wszystko o Ewie (1950) - 6 Oscarów

Zdobywcy największej liczby nominacji:

• 62 Metro-Goldwyn-Mayer (13 statuetek)
• 59 Walt Disney (26 statuetek)
• 45 John Williams (5 statuetek)
• 45 Alfred Newman (9 statuetek)
• 42 Warner Bros. (8 statuetek)

Zdobywcy największej liczby nagród:

• 26 Walt Disney
• 19 Eastman Kodak Company
• 17 Panavision Inc.
• 13 Włochy
• 13 Metro-Goldwyn-Mayer